Zet het volgende nummer op “Sunset Lover” – Petit Biscuit
Draai je volume op stand tien en laat je meevoeren: dromerig, zacht elektronisch, geeft het gevoel van zonsondergang en reflectie.
Toegang tot Guna Yala – welkom op de San Blas-eilanden
Blog 48
In een wereld waar elk paradijs wordt volgebouwd met resorts, bestaat er nog één plek waar dat verboden is. Welkom in Guna Yala, waar toerisme mag, maar alleen op hun voorwaarden.
“Toegang tot Guna Yala,” zegt hij. Je bent nog in Panama, maar eigenlijk ook niet meer. De eerste grenscontrole vindt plaats in een pick-uptruck, ver voordat je de Caribische zee ziet. Een Guna-man stopt de auto, controleert je paspoort en vraagt twintig dollar.
Sinds 1925 hebben de Guna hun eigen semi-autonome provincie. Ze verdreven toen de Panamese politie na jaren van onderdrukking — inclusief een verbod op hun kleding, taal en gewoonten. De opstand duurde drie dagen. Het resultaat: Guna Yala, een archipel van 365 San Blas-eilanden, waarvan er 49 bewoond zijn. Ze worden bestuurd door een eigen congres volgens traditionele wetten.
Hoe je reist naar San Blas in Panama
Op de kade van Cartí worden plastic boodschappentassen de boot in gegooid: de wekelijkse bevoorrading vanuit het vasteland. Daarna je backpack erachteraan en instappen maar.
Het eiland waar je aankomt heeft geen toeristische naam. Vijftig meter lang, twintig breed. Drie houten hutten op palen, een gastenverblijf met acht kamers en een toilet dat je doorspoelt met een emmer regenwater. Alles is schoon en strak georganiseerd. Je wordt zwijgend naar je kamer geleid. Geen welkomsdrankje, geen uitleg. Gewoon: hier is je bed. De rest zie je wel.
San Blas-ervaring: back to basic en vol respect
’s Avonds eet je wat er is: rijst, verse vis en banaancakes. Je deelt de maaltijd met de familie. Geen menu, geen keuzes. Geen alcohol — dat is collectief verboden door de gemeenschap. Geen wifi, want daar is bewust voor gekozen.
Je hangt in je hangmat en hoort Dulegaya, de Guna-taal die nergens anders ter wereld wordt gesproken. Iemand speelt kaart. Er is stilte. En ruimte.
Waarom je geen resorts vindt in Guna Yala
In de jaren tachtig toonden internationale hotelketens interesse in de San Blas-eilanden. Grote plannen voor resorts en cruises kwamen op tafel. De Guna zeiden nee. Hun congres stelde heldere regels op: geen buitenlandse eigenaars, geen grote hotels, geen vervuiling.
Toerisme mocht, maar alleen onder hun voorwaarden — kleinschalig, lokaal, en met respect voor de Guna-cultuur.
Duidelijke regels voor duurzaam toerisme
Je merkt die voorwaarden overal. Foto’s maken van mensen? Alleen als je het eerst vraagt. Afval? In de aangewezen vuilnisbakken. Alcohol? Niet toegestaan. De boodschap is duidelijk: je bent welkom, maar gast. Geen klant-is-koning verhaal.
’s Middags vaar je naar een zandbank waar het water zo helder is dat je de zeesterren op de bodem ziet liggen. De Guna doen de was, of zitten te praten. Ze blijven op de achtergrond.
Primitief slapen op San Blas: eerlijk, niet luxe
De hutten zijn open aan de bovenkant, de kamers van elkaar gescheiden met dunne schotten. Je buurman snurkt alsof hij het eiland verplaatst. Muggen weten je te vinden. In het donker naar het toiletgebouw lopen is een avontuur op zich.
’s Nachts barst een tropische storm los. In de ochtend staat het water op sommige plekken tot je enkels. Twee uur later lijkt alles alweer normaal.
Snorkelen, rust en zeesterren op de San Blas-eilanden
De volgende dag ga je snorkelen bij een scheepswrak. Prachtig water, kleurige vissen — maar ook meer toeristen. Je eigen eiland voelt intiemer. Onderweg passeer je andere piepkleine eilandjes met één hut en een paar palmbomen. Zeilboten dobberen rustig voor anker.
Op “jouw” eilandje ben je in vijf minuten rond. Hangmatten, mensen die lezen, dutten of naar het water staren. Oppassen voor vallende kokosnoten.
Een voorbeeld van succesvol inheems toerisme
Guna Yala geldt onder toerisme-experts als een succesvol voorbeeld van duurzaam, inheems toerisme. De Guna creëerden een economie zonder hun cultuur te verkopen. Geen casino’s, geen cruiseschepen. Voor 220 euro krijg je twee dagen eenvoud — en respect voor andermans keuzes.
Terug naar Panama, maar met een ander perspectief
De terugweg naar Cartí duurt een uur. Je stapt opnieuw in de pick-up. De Guna-man van de paspoortcontrole staat er nog steeds. Je bent weer in Panama. Maar je weet: je was even ergens anders. In een land waar autonomie belangrijker is dan winst. Waar behoud boven groei gaat.
Een uur later ben je weer online. Berichten, apps, meldingen. Ook wel weer lekker. Maar je weet nu dat er plekken bestaan waar geen massatoerisme een bewuste keuze is. En waar dat gewoon werkt.
Fun facts
Lees de volgende fun facts over de San Blas eilanden. Wist je dat:
- …de San Blas-archipel uit 365 eilanden bestaat — één voor elke dag van het jaar — maar dat er maar zo’n 50 daadwerkelijk bewoond zijn?
- …de Guna Yala-gemeenschap een autonome regio in Panama vormt en zelf de toegang voor bezoekers regelt, inclusief wie er mag overnachten?
- …de Guna’s bekendstaan om hun molas: felgekleurde textielkunst, vaak met lagen stof die met de hand worden uitgesneden en geborduurd?
- …de meeste eilanden geen zoetwatervoorziening hebben, waardoor regenwater wordt opgevangen in tonnen voor dagelijks gebruik?
- …de Guna’s bewust hebben gekozen om grootschalig toerisme te weren? Er zijn geen resorts, alleen eenvoudige hutten of kamers, vaak beheerd door één familie per eiland.
What’s next?
Twee dagen op een eiland van vijftig meter lang, met één familie en een bord vol regels. Geen comfort, weinig contact en precies daarin zat de waarde. Niet alles hoeft open om gedeeld te worden.
Volgende week verschijnt mijn nieuwe column. Over twee weken volgt een nieuw reisverhaal.
Tot die tijd teruglezen? Probeer eens Terrasconcerten aan het IJ of Wat is de mooiste bestemming van de KLM?
Tot dan.
